Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры доцент доктор Вакур Сүмердің кіріспе сөзінен кейін, Еуразия ғылыми-зерттеу институтының аға сарапшысы Өмірбек Қанай Қытайдағы ең ірі су жобаларының бірі болып табылатын Ертіс-Қарамай-Үрімші каналы жобасын, оның мақсаты мен мүмкін болатын әсерлері туралы әңгімеледі. Қанай Қытайдағы Синьцзян-Ұйғыр автономиялық ауданынан (СҰАА) басталып, Қазақстан мен Ресей арқылы Солтүстік Мұзды мұхитқа құятын 4248 шақырымдық Ертіс өзенінің Қытайда небәрі 593 шақырым екенін мәлімдей отырып, Қытайдың Ертістен сумен жабдықтау жобасын трансшекаралық сулар санатында бағалау керек екенін айтты. Қытайдағы соңғы 20 жылдағы ең ірі су жобаларының бірі – Ертіс-Қарамай-Үрімші каналы жобасы 1997 жылы басталғанын айта отырып, жобаның Қытай мемлекеттік кеңесінде 2009 жылы бекітілген «Ертіс бассейнін дамытудың бас жоспары» аясында әзірленіп, жалғасуда екенін мәлімдеді.
Семинардың жалғасында Қанай жалпы 18,24 миллиард юань (шамамен 2,64 миллиард доллар) қаражат салынған жоба Ертістен Карамай мен Үрімшіні канал арқылы сумен қатмамасыз етумен қатар, 5 бөгет, 1 гидроэлектростанция және 8 шағын қосалқы каналдар салу арқылы өтетін аудандарды ауыз сумен, коммуналдық және суармалы сумен қамтамасыз етуге бағытталғанын атап өтті. Каналдың басталу нүктесінде орналасқан 635 бөгеті сияқты бірнеше бөгеттермен бірге Ертіс-Қарамай-Үрімші каналының салынып біткенін айта отырып, жобаның үшінші кезеңі әлі жалғасуда екенін болжанғанын мәлімдеді. Жалпы жоба бойынша егжей-тегжейлі зерттеулердің аздығына назар аудара отырып, алынған әдебиеттерде көбінесе канал туралы жалпы ақпараттың болғандығын айтты.
Қытайдың аймақтағы саясаты шеңберінде жобаның негізгі мақсаттарымен бөліскен Қанай, Қытай СҰАА-ның стратегиялық орналасуына байланысты бұл жобаға үлкен мән беретіндігін атап өтті. СҰАА-ның бай жер асты ресурстарына және көптеген елдермен көршілес орналасқан ерекше географиялық жағдайына тоқтала келе, бұл аймақтың Қытайдың энергетикалық және шикізаттық қажеттіліктерінің өсуі мен Қытайдан Еуропаға дейінгі транспорттық маршрут тұрғысынан өте маңызды екенін жеткізді. Ол аймақтың әлеуметтік-экономикалық және демографиялық құрылымында, әсіресе Қытайдың соңғы жылдары күн тәртібіне шығарған «Белдеу және жол» бастамасы аясында маңызды өзгерістер болғанын және аймақта су қажеттілігінің алдағы кезеңде біртіндеп ұлғаюы мүмкін екенін білдірді. Ол Ертіс өзенінің Қазақстан үшін де маңызы зор екенін және осы уақытқа дейін қытайлық тараппен келіссөздерде келісімге қол жеткізілмегенін атап өтіп, Қытайдың Ертіске арналған жобаларын мұқият қадалағалап отыру керек екендігін жеткізді.
Семинар соңында қатысушылар тақырып бойынша пікір алмасты. Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры доцент доктор Вакур Сүмер Өмірбек Қанайға өткізген семинары үшін алғысын білдіріп, болашақта осы тақырыпта маңызды басылымдар жасалуы керек екенін айтты.