2020 жылдың 15 желтоқсанында Қазақстан Республикасының Анкара қаласындағы Елшілігі мен Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институты бірлесіп «Қазақстан тәуелсіздігінің 29 жылы және жаңа кезең көкжиектері» атты панель өткізді.

Қазақстан Республикасының Анкара қаласындағы Елшілігі мен Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институты бірлесіп, 16 желтоқсан Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне арналған «Қазақстан тәуелсіздігінің 29 жылы және жаңа кезең көкжиектері» атты онлайн-панель өткізді.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент доктор Вакур Сүмер модераторлық еткен «Қазақстан тәуелсіздігінің 29 жылы және жаңа кезең көкжиектері» панеліне қатысқан Қазақстан Республикасының Түркия Республикасындағы Төтенше және өкілетті елшісі Абзал Сапарбекұлы мен Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Өкілетті кеңес төрағасы, профессор доктор Мұхиттин Шимшек ашылу сөзін сөйледі.

Алдымен, Қазақстан Республикасының Түркия Республикасындағы Төтенше және өкілетті елшісі Абзал Сапарбекұлы өзінің кіріспе сөзінде осы ерекше күннің маңыздылығын атап өтіп, панельге үлес қосқандардың барлығына алғысын білдірді. Елші Абзал Сапарбекұлы өз сөзінде желтоқсан айының Қазақстан тарихындағы өте маңызды ай екенін мәлімдеді. 1917 жылдың 5-13 желтоқсанында Орынбор қаласында өткен 2-ші Жалпықазақ съезі нәтижесінде Алаш автономиясы жарияланғанына тоқталған елші Абзал Сапарбекұлы 70 жылдан кейін, яғни 1986 жылы 16 желтоқсанда тағы да қазақ жастары Алматыда қазақ халқының ұлттық еркіне мән бермеген Кеңес үкіметінің шешіміне наразылық білдіргенін және қанды жолмен басылғанымен, бұл оқиға қазақ халқының азаттық күресінің символына айналғанын мәлімдеді. Кеңес Одағы 1991 жылы желтоқсанда ыдырап, 1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстанның тәуелсіздігін жариялағанын айта отырып, бүгінгі кезеңге көз жүгірткенде Қазақстанның 29 жылда үлкен жетістіктерге жеткендігін баса айтты. Қазақстанның мемлекеттік құрылымдауды қысқа мерзімде аяқтағанын және елде бейбітшілік пен тұраықтылыққа қол жеткізгенін айта отырып, Қазақстан түрлі этностардың тату-тәтті өмір сүретін еліне айналғанын, яғни әртүрлі этникалық және діни ерекшеліктері арқылы Қазақстан халқы ортақ құндылықтарды бөлісетін ұлтқа айналғанын атап өтті.

Түркі кеңесі, Еуразиялық экономикалық одақ, Шанхай ынтымақтастық ұйымы және Ислам ынтымақтастық ұйымы сияқты көптеген халықаралық беделді ұйымдардың мүшесі болған Қазақстанның 2017-2018 жылдары Біріккен ұлттар ұйымы Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты емес мүшесі болып сайланғандығын атап өткен елшісі Абзал Сапарбекұлы, ядролық қаруы бар оқшауланған ел емес, халықаралық қоғаммен тату және шетелдік инвестицияларға ашық, экономикасы дамыған ел болуды жөн көрегенін мәлімдеді. Табысты экономикалық реформалардың нәтижесінде Қазақстан экономикасы қарқынды дами бастаған 1993 жылы елдің жалпы ішкі өнім 23 миллиард долларды құраған болса, 2019 жылы 180 миллиард долларға жеткенін білдіре отырып, 1991 жылдан 2019 жылға дейін әлемнің 120 елінен шамамен 350 миллиард доллар шетелдік тікелей инвестиция тартқанын жеткізді. Осы үдерісте, әсіресе, Қазақстан мен Түркия ортақ тарих, мәдениет және рухани құндылықтарды бөліскен бауырлас ел ретінде әрқашан бір-бірін қолдайтындығын баса айта отырып, Қазақстан тәуелсіз боған соң бауырлас Түркияның қолдауын көргенін және Қазақстанның да әрдайым Түркияның қасында болғанын және бұдан кейін де болатынын айтты. Ол сөзін осы бағдарламаны дайындауға үлес қосқандардың барлығына алғыс айтуымен аяқтады.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Өкілетті кеңес төрағасы, профессор доктор Мұхиттин Шимшек, достас және бауырлас Қазақстан халқын Қазақстан Тәуелсіздігінің 29 жылдығымен құттықтап, әрқашан олардың қуаныштары мен бақыттарын бөлісетіндігін мәлімдеді. Түркияның Қазақстанның тәуелсіздігін бірінші болып мойындағанын әрдайым мақтан тұтатынын, Қазақстанның қуанышы әрдайым Түркияның да қуанышы екенін білдірді. Түркия-Қазақстан қатынастарының екіжақты қарым-қатынастарынан тыс, бір ата-баба ұрпағы болған халықтардың, ұлттардың достығымен ерекше қарым-қатынаста екенін баса айтты.  Түркия мен Қазақстанды бауырлас екі ел шын жүректен бір-біріне қолдау көрсетіп, қиын күндерде сынақтан сәтті өткендіктерін білдіре отырып, мыңдаған жылдардан бері тілі, мәдениеті мен тарихы бір болған осы екі халықтың серіктестігінің Еуразия географиясы үшін маңызы зор екенін айтты. Қазақстанның стратегиялық маңызы мен географиялық орналасуынан тыс, бауырлас және діндес болғандықтан Түркия мен Қазақстан арасындағы достық пен бауырластық байланыстар әрқашан мықты болатынын баяндады. Қазақстанның дамуына үлес қосу, сауда қатынастардан тыс, бірлікті дамыту Түркияның міндеті екенін айтты. Қазақстанның аймақтық держава ретінде болашаққа қарай қадамын жалғастырып жатқандығын баса айтты. Мұхиттин Шимшек сонымен бірге Қазақстанның 29 жылда қандай жетістіктерге жеткендігін баса айтты. Шимшек сөзін былай жалғастырды: «29 жыл адамдардың өмірінде қандай да бір мағынаны білдіруі мүмкін, бірақ 29 жыл бір мемлекет үшін өте аз уақыт. Бірақ осындай қысқа мерзімде Тұңғыш президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың мықты басшылығымен және оның жолын бүгінге дейін жалғастырып келе жатқан Қасым- Жомарт Тоқаевтың басшылығымен Қазақстанның мықты мемлекет болатыны сөзсіз. 29 жыл ішінде ұлттандыру үдерісін аяқтаған, жастарға жол көрсеткен және әлем мемлекеттерінің арасында өз орнын шынымен тапқан осы әдемі елдің соңғы 14 жылының куәсі болған, бүкіл үдерісті бірге өткізген және өзін қазақ ретінде сезіне бастаған адам ретінде осы жерді Отан еткен бұл шейіттердің қаны деп атауға болады.  Қазақ халқы кез-келген қанауға, езгіге қарсы шексіз көтерілістерге толы тарихқа ие және оның көрсеткіші – Желтоксан оқиғалары. Қожа Ахмет Ясауи университеті ретінде біз Желтоксан оқиғаларын бірнеше жылдан бері еске алып келеміз және мен Қазақстанның тәуелсіздік күнін шын жүректен құттықтаймын. Желтоқсан оқиғаларында болған қантөгістер мен қиылған қыршын өмірлер бүкіл әлемге қатал режим кезінде ұзақ уақыт бойы басылып-жаншылды делінген қазақтың ұлттық рухының қаншалықты екенін көрсетті. 1986 жылдың 16-17 желтоқсанында Сарым Батыр, Кенесарының ұлы Қасым, Сұлтанғазы және Мағжан Жұмабай қабірлерінен бір унап тұрып, Алматы көшелерінде дүр сілкіндірген немерелеріне қарап, «біз бекер өлген жоқпыз, біздің немерелеріміз біз жасаған қадамды аяқтады, Құдайға шүкір, біз көздеген мақсатқа балаларымыз қол жеткізді» деген және жандары тыныштық тапқан болар.

Бүгін сол кезде өмірінен айрылған қазақ жастары, бүгінгі Нұрсұлтан Назарбаев пен Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Болашақ» деп атайтын миссияның атқарған істерінен еш айырмашылығы жоқ. Өз мәдениетінен ешқашан бас тартпайтын жастармен бірге Қазақстан ертеңгі күнге одан да нық қадамдармен қадам басып келеді. Назарбаев сөйлеген сөзінде жастарға үндеу жасай отырып, «тәуелсіздік маңызды, бірақ тәуелсіз болып қалу одан да маңызды» деді. Осы ойлармен тек Қазақстанның ғана емес, барлық басқа елдердің тәуелсіздігі 16-17 Желтоқсанда қазақ жастары көтерген азаттық туынан кейін келді. Басқаша айтқанда, олар тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл түркі әлемінің тәуелсіздік алауын тұтатты. Нұрсұлтан Назарбаев пен бүгінгі Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың басшылығымен жастарға жол ашу үшін байыпты инвестициялар салынуда. Осыны ескере отырып, университет ретінде Қазақстан Республикасының және, әрине, Түркия Республикасының достық қарым-қатынасын нығайту үшін жастарды осылай тәрбиелей береміз». Профессор, доктор Мухиттин Шимшек сөзін бауырлас Қазақстан Республикасының тәуелсіздік күнін шын жүректен құттықтағанын және барлығына құрмет көрсеткенін білдірумен аяқтады.

Әлемдік экономика және халықаралық қатынастар институтының директоры, профессор доктор Әкімжан Арупов әлемдік экономикадағы Қазақстанның экономикалық күн тәртібі және экономикалық тенденциялары туралы әңгімеледі. Ол Қазақстан тәуелсіздік алған 1991 жылдан бастап өзін әлемдік экономикаға бейімдеу үшін маңызды қадамдар жасағанын мәлімдеді. Мемлекеттік мекемелердің әлемнің дамыған елдерінің стандарттарына келтіру мақсатын көздеумен қатар, әсіресе қоғамның орта таптарының өмір сүру сапасын көтеру үшін қажетті қадамдар жасағанын айта отырып, Қазақстанның, әсіресе антиядролық шараларда өзін көрсеткенін, Семейдегі ядролық сынақ алаңын жауып тастағанын еске салды. Арупов өз сөзін былай жалғастырды: «Елде түрлі діндердің болуына сүйене отырып, Қазақстан діндер арасындағы диалогты арттыру мен қалыптастыру бойынша өзінің міндетін орындады. Жаңа астана Астана (Нұр-Сұлтан) Қазақстанның дамып, өзгеріп отырған келбетін бейнелейтін бренд-қала ретінде жасалды. Сондай-ақ, Қазақстан өз аймағындағы экономикалық көшбасшыға айналу үшін қажетті шараларды қабылдауда. Қазақстан өзінің географиялық орналасуына байланысты бүкіл тарих бойы стратегиялық маңызды болды және солай бола береді. Патшалық Ресей мен Кеңес Одағы кезіндегі қазақ халқының бастан кешкен қиыншылықтары, аштық пен жоқшылық салдарынан болған өлімдер туралы ұмытпау керек. Тәуелсіздік алғаннан кейін біраз жеңілдеген Қазақстан өзінің дипломатиясымен әлемдік қоғамдық пікірде құрметке ие болған ел ретінде сындарлы саясаты арқылы аймақтағы бейбітшілік пен тұрақтылықты жалғастыру үшін күресуде». Арупов қазақ халқы 29 жылдан бері тәуелсіз және өз аяғынан тік тұрып келе жатқанын, демократиялық және мықты мемлекетке айналу жолында берік қадамдар жасай отырып, сағыныш жылдарының 29 жылдығын атап өту Қазақстан үшін маңызды екенін мәлімдеді. Профессор доктор Арупов панельге үлес қосқандарға алғысын білдіріп, сөзін аяқтады.

Нигде Өмер Халисдемир университеті Еуразия зерттеулер кафедрасының оқытушысы PhD Тургай Дүген 16 желтоқсан, тәуелсіздік және ұлттық бірегейлік туралы сөз қозғады. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік мерейтойын әрбір Қазақстан азаматы сияқты мақтанышпен қарсы алғандықтарын және тарихтағы алғашқы Түрік хандығынан шыққан түркі халықтары сияқты ұлы түркі тілдес отбасының мүшесі сияқты Қазақстанның тәуелсіздігін бөліскендіктерін мәлімдеді. Дүгеннің пікірінше, 16 желтоқсан – Қазақстан тәуелсіздігінің мерейтойы, бірақ сонымен бірге кеңестік тарих пен дүниежүзілік тарихқа және 1986 жылғы оқиғаларға байланысты дәуірдің өзгеру нүктесі. Осы орайда ол 16 желтоқсан оқиғаларына қатысқан барлық қазақ жастарын, атап айтқанда Желтоқсан оқиғаларына және наразылық акциясына қатысқаны үшін жанын аямастан күресіп құрбан болған барлық қазақ жастарын еске алатынын айтты. Желтоқсан төңкерісіне қатысушы жастар тарих сахнасында қазақтардың жадында әрдайым жас болып қала беретіндігін айтты. Дүген былай деп жалғастырды: «1986 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан мемлекетінің басшылығына, сол күнге дейін қалыптасқан әдетке қайшы, мемлекетті шамамен 25 жыл бойы басқарған Дінмұхаммед Қонаевтың орнына орыс Геннадий Колбиннің тағайындауына байланысты жастар бейбіт наразылықтармен өз реакцияларын көрсетті және бұл наразылықтарға он мыңдаған адамдар қатысты. Сол кездегі Қазақстан Компартиясы орталық комитеті ғимаратының алдына он мыңдаған жастар жиналып, 17 желтоқсанда наразылық репрессиясының нәтижесінде қамауға алынды. Осы оқиғаларды тергеу жөніндегі комиссияның басында болған, қазақтың халық жазушысы және ұлт зиялыларының бірі Мұхтар Шахановтың зерттеулері нәтижесінде оқиғаларда 168 кісі қайтыс болғанын және олардың 155-і наразылық акциясына қатысқан қазақ жастары екенін анықталды. Бүгін төңкеріс өткен жерде сол алаңға баратын көше Желтоқсан деп аталды және көшеде Желтоқсан ескерткіші ашылды. Бұл ескерткіштің ішінде қыздың мүсіні бар. Өйткені құрбан болған 155 қазақ жастарының көбі қазақ қыздары болған. Сол күні қазақ қыздары наразылықтарын білдіріп, өз құқықтарын және Қазақстан мемлекетінің құқықтарын қорғау үшін өз өмірлерін атады. Қазақстанның тәуелсіздігі тәуелсіздік алғанға дейін де, одан кейін де оңай болған жоқ, себебі экономика, әлеуметтік мәдениет, саясат және қауіпсіздік тұрғысынан күрделі дағдарыстарға тап болды. Осының бәріне қарамастан, Қазақстан халықаралық жүйеге тез бейімделе алды. Біз Түркиядан Қазақстанның Еуразиядағы өсіп келе жатқан беделі мен бейбітшілік мәртебесін мақтан тұтамыз және қуаныштымыз». Дүген сонымен қатар түрік сыртқы саясатында Қазақстанның түрік әлемі саясаты тұрғысынан маңызды екенін айтып сөзін аяқтады.

Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Қазақстан Стратегиялық зерттеулер институтының әлеуметтанулық зерттеулер бөлімінің сарапшы-зерттеушісі және Нұрсұлтан Назарбаев Қорының Ғылыми кеңесінің мүшесі PhD Ермек Тоқтаров 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі 30 жыл ішінде өзін-өзі жетілдіру жолында үлкен жетістіктерге жеткенін мәлімдеді. Ол үшін Қазақстан, әсіресе өзіне тән философияда әрекет етуге ерекше назар аударатынын, сонымен бірге оны қоршаған ортамен диалогта әрекет етуді және әртүрлі пікірлерді құрметтеуді принцип ретінде қабылдайтынын мәлімдеді. Ол өткен кезеңдегі барлық жағымсыз жағдайларға қарамастан даму мен ілгерілеуге басымдық беріп, әлемнің ең дамыған отыз мемлекетінің қатарына кіруді мақсат етіп қойғанын баса айтты. Тоқтаров, Қазақстанның тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, идеологиялық мәселелерге тап болмай, елдің алға басуына бағытталған қадамдардың «Рухани жаңғыру» философиясында  сипатталғанын, сонымен бірге мәдениет пен дәстүрді қорғау бірінші кезектегі мәселе болғанымен қатар, Қазақстанға пайда әкелетін барлық инновациялар прагматизм шеңберінде қабылданатындығын баса айтты.

Панельдің соңында бағдарламаның модераторы Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент доктор Вакур Сүмер барлық қатысушыларға алғысын білдіре отырып, «Жасасын Қазақстан-Түркия достығы» деп сөздерін аяқтады.